Yeni girişimlerde bulunmak isteyen ve mali kaynak ihtiyacı duyan kişilerin araştırma yaparken karşılaştığı kavramlardan biri de “melek yatırımcı”dır. Nitelikli işlere yatırım yapmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler de “melek yatırımcı” tabirine oldukça aşinadır. Peki melek yatırımcı nedir? Melek yatırımcı ne iş yapar? Melek yatırımcıya dair önemli detaylar nelerdir?

Finans Alanında Melek Yatırımcı Kavramı Nedir? 

Girişimler için hisse veya hisse senedine dönüşebilen borç karşılığında yatırım sermayesi imkânı sunan kişilere melek yatırımcı adı verilir. Melek yatırımcı kavramının çıkış noktası New York’un Broadway caddesinde gerçekleştirilen müzikal tiyatro gösterileridir. Bu tiyatrolar arasında mali sorunlar yaşayanlara mali destek sunan kişilere verilen “melek” ismi daha sonra William Wetzel tarafından uyarlanarak girişimleri destekleyen kişiler için de kullanılmaya başlamıştır. 

Melek yatırımcı yerine iş meleği, özel yatırımcı, tohum yatırımcı gibi tabirler de kullanılabilmektedir. “Melek yatırımcı hangi tip finansman?” sorusunun cevabı ise öz kaynak finansmanıdır.

Melek Yatırım ile İlgili Terimler

• Bakir melek: Bir girişimi ilk kez destekleyecek olan kişilerdir.

• Tecrübeli melek: Son 3 yıl içinde melek yatırım işlemine girişmemiş fakat daha öncesinde bu alanda tecrübesi olan kişilerdir.

• Girişimci melek: Girişimci tavırlar sergileyen, birkaç değişik sektörde faaliyet gösteren, borsada da yatırımcıları olan kişilerdir.

• Refah artırıcı melek: Tecrübeli bir iş adamı olup daha önceden bir projeyi desteklemiş ve mevcut durumda da projeleri desteklemekte olan kişidir.

• Sarı melek: Bir yıl içinde 2’den fazla yatırıma destek sağlamış kişidir.

• Gelir arayan melek: Bir miktar sermaye ile yol çıkarak gelir elde etmek veya iş kurmak isteyen kişidir.

• Ortak melek: Girişimlere destek olmak amacıyla yatırım yapan tüzel kişilerdir.

• Eşleşme süreci: Melek yatırımcı ile girişim sahiplerinin bir araya geldikleri aşamadır.

• Yatırım forumu: Girişim sahiplerinin projelerini 15-20 dakika gibi bir sürede aday iş meleklerine ifade ettiği sunum toplantılarıdır.

• Anlaşma/eşleşme: Melek yatırımcı ile girişim sahibi arasında bir ortaklık anlaşması yapılan aşamadır.

• Yatırım hazırlığı: İş meleği ile girişim sahibinin birbirlerinin talep ve beklentilerini dinlediği ve ortak çalışmanın temellerinin atıldığı, detayların netleştirildiği aşamadır.

• Çıkış yolu: İş meleklerinin hisselerini satarak destekte bulundukları girişimden ayrıldıkları aşamadır. Söz konusu hisseleri girişimde bulunmak isteyen başka bir şirket ya da üçüncü bir şahıs satın alabilir.

• Melek Ağı / Meleki Portali: İş melekleri yani melek yatırımcılar ile girişimcileri bir araya getirmek amacıyla kurulmuş, tarafsız organizasyonlardır. 

• İş melekleri sendikası: İş meleklerinin bir araya gelerek oluşturduğu, melek yatırımlara dair değerlendirmeler yaptığı, fonların kullanım şekilleriyle ilgili kararlar aldığı ve bireysel tecrübelerin de paylaşıldığı gayriresmî bir topluluktur.

Melek Yatırımcıların Temel Hedefi Nedir? 

Melek yatırımcıların hedeflerinden biri mali açıdan kâr elde edebilmektir. Ancak diğer yandan bilgi ve tecrübelerini girişimlere destek amacıyla kullanmayı hedefledikleri de söylenebilir. Yani melek yatırımcılar girişimcilere sadece mali destek sağlamaz, aynı zamanda rehberlik de eder ve girişimin başarılı olması amacıyla yol gösterici misyonu üstlenir.

Melek Yatırımcı Sistemi Nasıl Çalışır?

Sistemin girişimci ve yatırımcı olmak üzere iki bileşeni vardır. Bu iki tarafın girişim fikri üzerinde detaylı görüşmeler yapması sonucu yatırım planlaması yapması ile beraber süreç ilerler. 

Melek Yatırımcı Nasıl Olunur?

Melek yatırımcı olmak isteyen kişilerin Hazine Müsteşarlığı’na başvuru yapmaları ve melek yatırımcı lisansı almaları gerekir. Hazine Müsteşarlığı iki çeşit yatırımcı kavramını kabul eder ve başvuruları bu iki kategori altında değerlendirir. Hazine Müsteşarlığı’nın hazırlamış olduğu bir rapor ile bilgi klasörü vardır. Bu raporlara sahip olabilmek için de ilgili kategorilerin belirli detaylarına uymak gerekir.

Melek Yatırımcı Çeşitleri ve Yatırımcıların Özellikleri 

Melek yatırımcılar Hazine Müsteşarlığı tarafından iki şekilde gruplandırılır:

Yüksek Gelire Sahip Yatırımcı Grubu

Yıllık gayrisafi geliri 200.000 Türk Lirası üzerinde olan veya kişisel servetinin toplam değeri 1.000.000 Türk Lirası’ndan fazla olan kişiler yüksek gelire sahip yatırımcı grubunda yer alabilir.

Tecrübeli Yatırımcı Grubu

Girişim sermayesi şirketleri veya finansal kuruluşların üst düzey yönetici pozisyonlarında en az iki sene görev almış kişiler ise tecrübe yatırımcı grubunda değerlendirilir. Diğer bir seçeneğe göre de; son 5 yıl içerisinde en az 2 yıl için yıllık cirosu 25.000.000 Türk Lirası’nın üzerinde olan bir şirkette yine üst düzey yönetici pozisyonlarında çalışmış olmak gerekir.

Tecrübe yatırımcı grubuna dahil olan diğer melek yatırımcıların özellikleri şunlardır:

• Türkiye’de bulunan melek yatırımcı ağlarından birinde en az bir yıl boyunca üye olarak bulunmak

• Başvuru aşamasında halka açık olmayan en az 3 şirket bünyesinde melek yatırımcı olarak ortak olmak veya yurt içinde yer alan kuluçka/teknoloji geliştirme merkezlerinde en az 2 yıl tecrübe edinmiş olmak

• Teknoloji/kuluçka merkezlerinde başlangıç veya büyüme aşamasında olan en az 3 şirketin her biri için en az 20.000 Türk Lirası olmak üzere sermaye desteği sağlamak

Melek Yatırımcıların En Fazla Önem Verdiği Konular Nedir? 

Melek yatırımcıların bir girişime destek verme noktasında göz önünde bulundurduğu faktörlerden söz etmek gerekirse; proje içeriği, proje süreç planlaması, proje bütçesi ve girişimci beklentileri denebilir. Melek yatırımcı yatırım yapacağı iş fikrinin oldukça güçlü ve kendi tecrübeleri ile de ilişkili olmasını bekleyebilir.

Melek Yatırımcılar Ne Kadar Yatırım Yapar? 

Yapılacak yatırım oranı hakkında çok net bir sayısal veri sunmak uygun değildir. İki tarafın

görüşmeleri neticesinde mutabık kalınan bir oran belirlenebilir. Bu noktada “Melek yatırımcı yüzde kaç alır?” sorusu da belirler. Yatırımcının alacağı miktar da yapılan yatırımla orantılı olacak şekilde belirlenir.

Bir Melek Yatırımcıdan Yatırım Almak Ne Kadar Sürer? 

Bu konuda da net bir süre belirtmek mümkün değildir. Yatırım süresi tamamen iki tarafın görüşmelerine ve süreci ne kadar iyi yönettiklerine bağlıdır.

Melek Yatırımcı Bulmanın Avantajları ve Dezavantajları 

Girişimci için melek yatırımcı bulmanın genel avantajları:

• Melek yatırımcının katkısıyla girişim için gerekli olan sermaye rahatlıkla tamamlanabilir. Eğer girişim başarısız sonuçlanırsa da melek yatırımcıdan alınan bedeli geri ödemek gerekmez.

• Melek yatırımcılardan mali desteğin dışında önemli fikirler de edinilebilir. Bu fikirler ve piyasa bilgisi gibi önemli veriler girişimi doğru yönetmek adına önemli katkı sağlayabilir.

Melek Yatırımcıların Dezavantajları ise:

• Melek yatırımcı girişime fikir anlamında da dahil olacağı için süreç biraz yavaş işleyebilir. Girişimcinin alacağı kararlarda yatırımcının da aynı fikre sahip olması gerekebilir. 

• Girişimin elde ettiği kazançtan belli bir pay yatırımcının hakkı olarak ayrılır.

Melek Yatırımcı Olmanın Riskleri Nelerdir?

Melek yatırımcı olmanın en önemli riski girişimin başarısız olma ihtimalidir. Böyle bir durumda hem mali açıdan hem de zaman açısından kayıp yaşanabilir. Melek yatırım faydaları ise hem fikir hem mali anlamda desteklenen bir girişimin hayat bulmasıdır. Bu durum da yatırımcıya hem mali kazanç hem de başarı memnuniyeti olarak geri döner. 

Bir Melek Yatırımcıya Nasıl Ulaşabilirim? 

Girişim fikri olan kişilerin melek yatırımcılara nasıl ulaşabilirim endişesi başlar. Bunun için melek yatırımcı ağlarından faydalanma olanağı bulunur. Bunun yanı sıra belli başlı kuluçka merkezleri de girişimci ile melek yatırımcıları bir araya getirir. Angel List, Microventures, LinkedIn, Quora, E-Tohum gibi platformlardan da faydalanılabilir. 

Melek Yatırımcı ve Risk Sermayesi Farkı Nedir?

Melek yatırımcılar yatırım için kendine ait kaynakları kullanırken risk sermayesi yatırımcıları risk sermayesi finansmanında biriken sermayeyi kullanırlar. Risk sermayesi yatırımcıları için yatırımcılık bir meslektir, süreci profesyonel olarak yürütürler. Melek yatırımcılar için ise profesyonel olmak da bir seçenek iken olaya yalnızca kazanç gözüyle de bakabilirler.