Anonim ve limited şirketlerin kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek için kullandıkları maddi varlıkları, şirketin sermayesini oluşturur. Şirket sermayesi, sahip olunan paradan ve paraya çevrilebilen varlıkların tamamından meydana gelir. Aynı zamanda, şirkette hangi pay sahibinin ne kadar hissesi olduğunu da ortaya koyan şirket sermayesi bu yönüyle şirketin ortaklık durumunu gösterir.
Şirketlerin bazı dönemlerde zorunlu veya isteğe bağlı olarak sermaye artırımına gitmeleri gündeme gelebilir. Piyasaları yakından takip eden ve borsada işlem yapan kişiler sermaye artırımı durumuyla sıklıkla karşılaşır. Sermaye artırımı bedelli veya bedelsiz yapılabilir. Bu yazıda bedelsiz sermaye artırımı konusunda detayları bulabilirsiniz.
Bedelsiz Sermaye Artırımı Neden Yapılır?
“Şirketler neden bedelsiz sermaye artırımı yapar?” sorusu yatırımcılar açısından önemlidir. Bedelsiz sermaye artırımının nedenleri üzerinde durmadan önce bedelsiz sermaye artırımının ne olduğundan bahsetmek gerekir. Bedelsiz sermaye artırımı şirketin iç kaynaklarını ve/veya elde ettiği karı kullanarak ödenmiş sermaye miktarını artırmasıdır. Bedelli sermaye artırımından farklı olarak şirket kasasına dışarıdan bir para akışı olmaz. Bir diğer deyişle kasaya nakit girişi olmadığı gibi kasadan nakit çıkışı da gerçekleşmez.
Şirketlerin bedelsiz sermaye artırımı kararı almalarının çok çeşitli nedenleri olabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Bedelsiz sermaye artırımına gidilmesinin en önemli sebeplerinden biri şirketin faaliyetlerini devam ettirmek veya yeni yatırımlara yönelmek için ihtiyaç duyduğu ek kaynağı sağlamaktır.
- Şirket sermayesinin kanunda öngörülen alt sınırın aşağısına düşmüş olması durumunda şirketler zorunlu olarak sermaye artırımı yoluna gitmek durumunda kalır.
- Şirketin kasasına herhangi bir nakit girişi sağlamamakla birlikte bedelsiz sermaye artırımı şirketlerin ödenmiş sermayesinin ekonomik şartlar nedeniyle değersizleşmesinin önüne geçmeyi sağlar. Şirketin ödenmiş sermayesinin enflasyon nedeniyle düşük hale gelmesi piyasalarda şirket değerinin düşmesi anlamına gelecektir. Böyle bir durumun yaşanmaması için şirketler ödenmiş sermayelerinin enflasyon karşısında erimemesi amacıyla bedelsiz sermaye artırımı yoluna gidebilirler.
- Şirketlerin daha fazla sayıda hisseye bölünmesi piyasalarda olumlu etki bırakır ve yatırımcıların şirket hisselerine yönelimini artırır. Hisse fiyatları çok artarsa alım satım işlemleri yavaşlayacaktır. Bunun önüne geçebilmek adına bedelsiz sermaye artırımı yapılarak hem daha çok sayıda hissenin piyasalarda işlem görmesi sağlanır hem de senetlerin likiditesi artmış olur.
Bedelsiz Sermaye Artırımının Özellikleri
Bedelsiz sermaye artırımının en önemli özelliği yukarıda da değindiğimiz üzere şirket kasasına herhangi bir nakit girişi olmamasıdır. Bedelsiz sermaye artırımın mantığı şirket kasasına dışarıdan nakit akışı sağlamak yerine şirket bilançosunda yer alan öz sermayenin içindeki alt hesapların yer değiştirmesi ve ödenmiş sermaye kalemine aktarılması şeklindedir.
Bu noktada bilanço kavramı üzerinde de kısaca durmak gerekir. Bilanço şirketlerin mali durumlarını ortaya koyan finansal tablodur. Bilançoda şirketin sahip olduğu varlıklar (aktifler) yer alır. Bunların finanse edildiği kaynaklar (pasifler) da yine bilançoda gösterilir. Şirketin finansal kaynakları olan pasifler kendi içerisinde borçlar ve öz sermayeden oluşur.
Bedelsiz sermaye artırımında öz sermaye kalemi altında yer alan hesaplarda değişiklik yapılması yoluna gidilir. Kâr veya sermaye yedekleri kalemlerindeki değerler ödenmiş sermaye kalemine geçirilir. Bu yolla şirkete ek kaynaklar sağlanması hedeflenir.
Bedelsiz sermaye artırımının işleyişi göz önünde bulundurularak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Şirketin öz sermayesi sabit kalır.
- Şirket halihazırdaki ortaklarına sermaye artırımı oranı dikkate alınarak bedelsiz şekilde hisse verir.
- Bedelsiz sermaye artırımı sonucunda şirketin piyasadaki değerinde herhangi bir değişiklik olmaz. Hisse senetlerinin bedelinde düzenleme yapılarak şirket değerinin sabit kalması sağlanır.
Bedelsiz Sermaye Artırımının Bilançoya Etkisi
Bedelsiz sermaye artırımının bilanço üzerindeki etkisini incelerken bilanço eşitliği kavramı üzerinde durmak gerekir. Bilanço eşitliği şirketin varlıklarının kaynaklarına eşit olmasını ifade eder. Örneğin bir şirketin 200 milyon TL varlığı varsa mutlaka 200 milyon TL kaynağı olmalıdır.
Şirketin varlıkları borçla finanse edilebilir. Bu durumda kaynaklar kısmında yer alan borç miktarı şirketin varlıklarından düşülerek şirketin öz sermayesi bulunur. Bilançoda pasif kalemi altında yer alan ödenmiş sermaye, geçmiş yıl karları ve maddi duran varlıkların yeniden değerleme artışlarının toplamı; şirketin öz sermayesini oluşturur. Öz sermaye içerisinde yer alan geçmiş yıl kârları ve maddi duran varlıkların yeniden değerleme artışlarının toplamı, şirket kararıyla yine öz sermayenin parçasını oluşturan ödenmiş sermaye bölümüne aktarılabilir. Bedelsiz sermaye artırımı bu şekilde gerçekleşmiş olur. Bilançoda ödenmiş sermaye miktarı yeni duruma göre düzenlenir.
Bedelsiz Sermaye Artırımı Hisse Fiyatını Nasıl Etkiler?
Bedelsiz sermaye artırımı ile özsermaye kalemi altında yer alan hesaplar arasında bir geçiş sağlandığı ve ödenmiş sermayeye aktarım yapıldığı için, şirketin daha fazla hisseye bölünmüş olması sonucu ortaya çıkar. Şirketin piyasada dolaşımda bulunan hisse sayısı artmış olacaktır. Bu durumun hisse fiyatlarını etkilemesi kaçınılmazdır.
Bedelsiz sermaye artırımı sonucunda şirketin öz sermayesinde, aktiflerinde ve piyasa değerinde değişiklik oluşmaz. Dolayısıyla değişiklikler hisse fiyatları üzerinde gerçekleşecek ve tüm hisselerin fiyatları bedelsiz sermaye artırımı oranında düşüşe geçecektir. Yeni hisse fiyatı hesaplaması şu şekilde yapılabilir:
Eski Hisse Fiyatı / (1+Bedelsiz sermaye artırımı oranı)
Eklemek gerekir ki hisse fiyatı düşmesine rağmen, sermaye artırımı nedeniyle şirket tarafından kendilerine daha fazla hisse verileceği için ortakların elindeki hisse sayısı artmış olacaktır. Dolayısıyla ortakların her birinin toplam hisselerinin piyasadaki değerinde bir değişiklik olmayacaktır.
Bedelsiz sermaye artırımı hisse değerini nasıl etkiler?
Ekonomik anlamda fiyat ve değer birbirinden farklıdır. Hisse üzerinden konuşmak gerekirse bir hissenin fiyatı onun için ödenmiş olan bedelken, hissenin değeri o hisseden elde edilen faydayı ifade eder.
Şirket hisselerinin fiyatı piyasada açıkça görülebilir. Öte yandan hisselerin değerini anlayabilmek için piyasaları iyi analiz etmek gerekir. Hisse senetlerinin değerini ölçebilmek için çeşitli değerleme yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler sonucunda ilgili şirketin büyüme tahminleri veya getiri beklentileri noktasında bir değişiklik ortaya konmuyorsa, bedelsiz sermaye artırımı sonrası şirketin gerçek değerinde de bir değişim olmadığı görülecektir. Kısaca ifade etmek gerekirse bedelsiz sermaye artırımının tek başına şirketin gerçek değerine ve dolayısıyla hisse değerlerine herhangi bir etkisi yoktur.
Bedelsiz Sermaye Artırımına Nasıl Katılınır?
Bedelsiz sermaye artırımı yapıldıktan sonra ortaklara hisse senetleri dağıtılır. Bunun için ortakların herhangi bir işlem yapmaları gerekmez. Sermaye artırımının gerçekleştiği gün yeni hisse senetleri şirket yatırımcıların hesabına aktarılır.
Bedelsiz sermaye artırımı şirketin piyasadaki değeri üzerinde bir etki yaratmıyor olmakla birlikte piyasalarda olumlu bir imaj yaratır. Bundan dolayı “Bedelsiz sermaye artırımı potansiyeli yüksek hisseler nasıl tespit edilir?” sorusu yatırımcılar açısından önemlidir. Şirketlerin bedelsiz sermaye artırımı potansiyeli şu formülle hesaplanabilir:
[(Öz sermaye - Ödenmiş sermaye) / (Ödenmiş Sermaye)] x 100
Formül sonucunda ortaya çıkan değer ne kadar yüksekse ilgili şirketin bedelsiz sermaye artırımı yapma ihtimali de o kadar yüksek olur. Öte yandan belirtmek gerekir ki bedelsiz sermaye artırımı yapmak şirketin kararına bağlıdır. Şirket, bedelsiz sermaye artırımına gitme potansiyeli yüksek çıksa dahi bu yönde bir karar almak zorunda değildir.
Bedelsiz Sermaye Artırımının Avantajları Nelerdir?
Bedelsiz sermaye artırımının avantajları şu şekilde sıralanabilir:
- Hisselerin likiditesi artmış olur. Sermaye artırımı öncesinde alım satım akışkanlığı azalmış olan hisseler sermaye artırımı sonrası hareketlilik kazanır.
- Sermayenin kullanılmayan alt kalemleri aktif hale getirilmiş olur. Yıllar boyunca birikmiş olan emisyon primi, duran varlık satış karları, temettü ve yedekler gibi özsermaye kalemleri ödenmiş sermayeye eklenerek kullanılır hale getirilir.
- Şirketin ödenmiş sermayesi enflasyona karşı güçlendirilmiş olur.
Bedelsiz Sermaye Artırımı Sonuçları Nelerdir?
Bedelsiz sermaye artırımı sonuçlarını yukarıda bahsettiğimiz noktalardan yola çıkarak şu şekilde belirtebiliriz:
- Şirkete kendi kaynakları kullanılarak ek finansman sağlanmış olur.
- Şirketin hisse sayısı artar. Buna bağlı olarak piyasalardaki olumlu imajı güçlenir.
- Sermaye artırımı öncesi satışı zorlaşan şirket hisselerinin likiditesi artar.
- Sermayenin pasif kalemleri aktif hale getirilmiş olur.
- Ortaklara karşılıksız olarak yeni hisseler dağıtılır. Ortakların bunun karşılığında herhangi bir bedel ödemeleri gerekmez.
- Bilançoda ödenmiş sermaye miktarı yeni mali duruma göre tekrar düzenlenir.